شاخص سیاره شادمان درنظر دارد تا متغیر‌های اقتصادی را با مسائل محیط زیست و اجتماعی تلفیق کند و از این طریق، سیمای دقیق‌تری از رفاه انسانی ارائه دهد.

به گزارش باشگاه جوانی خبرگزاری برنا،  شاخص سیاره شادمان (Happy Planet Index) که با عبارت مخفف HPI شناخته می‌شود، یک شاخص اندازه‌گیری برای محاسبه رضایت و رفاه انسانی است. این شاخص درصدد است میزان خوشحالی شهروندان را محاسبه و بررسی کند که رفاه انسانی چقدر با مصرف منابع زمین در طولانی مدت ارتباط دارد.

این شاخص نشان‌دهنده تلاقی و ارتباط مسائل اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی است و سعی دارد نشان دهد رفاه و خوشبختی انسان‌ها صرفاً محدود به شاخص‌های اقتصادی صرف مانند سرانه تولید ناخالص داخلی و مانند آن نیست، چرا که آمار‌های بین‌المللی نشان می‌دهد که عوامل متعددی خارج از حوزه‌های اقتصادی در بالا بردن رفاه و رضایت از زندگی در شهروندان اثرگذار هستند.

در همین راستا، شاخص سیاره شادمان درنظر دارد تا متغیر‌های اقتصادی را با مسائل محیط زیست و اجتماعی تلفیق کند و از این طریق، سیمای دقیق‌تری از رفاه انسانی ارائه دهد.

شاخصه های سیاره شادمان

۱. امید زندگی در بدو تولد

امید زندگی در بدو تولد معرف تعداد سال‌هایی است که انتظار می‌رود یک نوزاد به دنیا آمده، به شرط ثابت ماندن شرایط جاری مرگ و‌میر، زنده بماند و عمر کند. این شاخص، یکی از شاخص‌های کلیدی در حوزه سلامت است. داده‌های این متغیر از نهاد «برنامه توسعه ملل متحد» (UNDP) گرفته می‌شود.

۲. به زیستن

این مولفه با استفاده از پرسش‌نامه‌های خودانگاره در مورد حالات روحی و رضایت از زندگی شخصی اندازه‌گیری می‌شود. در گزارش سیاره شادمان، گفته شده است که داده‌های این مقیاس از نظرسنجی‌های موسسه گالوپ در حوزه سنجش رضایت از زندگی گرفته می‌شود.

موسسه گالوپ هرساله برای سنجش میزان رضایت از زندگی مردم جهان، با استفاده از روش «نردبان زندگی»، رضایت از زندگی را در میان شهروندان کشور‌های مختلف جهان محاسبه می‌کند. این مقیاس هم در شاخص سیاره شادمان و هم در شاخص جهانی شادکامی مورد استفاده قرار گرفته است.

۳. شاخص ردپای اکولوژیکی

شاخص ردپای اکولوژیکی، میزان زمین و منابعی را که یک فرد، جامعه یا کشور برای رفع نیاز‌های خود و همچنین جذب زباله‌های (پسماندها) خود استفاده می‌کند، اندازه می‌گیرد. این شاخص به ما نشان می‌دهد که تاثیر ما بر روی زمین چقدر بوده است.

به عبارت دیگر، افراد یک جامعه در منطقه‌ای که زندگی می‌کنند، خواه ناخواه، مستقیم و غیرمستقیم با منابع زمینی ساکن در آن، تعامل دارند بدین شکل که برای رفع نیاز‌های خود از منابع زمینی استفاده می‌کنند و در مقابل پسماند‌ها و زباله‌های خود را بدان بر می‌گردانند.

زمین برای اینکه دوباره بتواند منابع درون خود را تجدید کند و به چرخه بازدهی برساند، نیاز به زمان دارد. حال در این صورت، چنانچه میزان تغییر و بهره‌برداری ما از منابع محیطی بیش از توان زمین باشد (منظور بیشتر از زمانی باشد که بتواند خود را مجددا احیا کند)، در این صورت تعادل برهم می‌خورد و کمبود اکولوژیکی رخ می‌دهد، اما اگر شاخص ردپای اکولوژیکی کوچک‌تر از توانایی زمین برای بازسازی خودش باشد، به معنای این است که رابطه متعادل و پایدار شکل گرفته است.

وضعیت ایران در شاخص سیاره شادمان

از سال 2007 تا سال 2019 که داده‌های مربوط به هر کشور در شاخص سیاره شادمان منتشر شده است، شاخص ایران در این سال‌ها نوسانات متعددی داشته است.

از سال 2008 نمره این شاخص در ایران روند کاهشی خود را آغاز می‌کند به طوری که در سال 2010، با 2.2 کاهش نسبت به سال 2008، به 40.6می‌رسد. در سال 2011، نمره شاخص ایران اندکی افزایش می‌یابد، ولی مجددا با کاهش 1.5 واحد در سال 2012، به 39.8 می‌رسد.

در سال 2013، با 3.5 واحد افزایش در شاخص سیاره شادمان، نمره ایران به 43.3  می‌رسد، ولی دوباره در سال بعد با کاهش 3.1 واحد روبه‌رو شده و به عدد 40.2 در سال 2014 می‌رسد. بعد از آن تا سال 2017 با کمی نوسان، ادامه می‌یابد و در سال 2018 با 2.5 واحد کاهش، به نمره 38.8 می‌رسد که یکی از کمترین نمرات شاخص ایران در طول این سال‌ها است.

با این حال، در سال 2019، با افزایش 4.8 واحد در شاخص مذکور، ایران به بالاترین نمره خود تا به اکنون در این شاخص دست یافته است.

بر اساس داده‌های ایسپا، به صورت کلی، می‌توان گفت که ایران در طول 13 سال (از سال 2007 تا 2019)، در شاخص سیاره شادمان، تنها 0.6 واحد رشد داشته، به طوری که از سال 2007نمره ایران در این شاخص 43  بوده و در سال 2019 به 43.6 رسیده است.

پایین‌ترین میزان در این شاخص، 38.8 در سال 2018و بالاترین آن، 43.6 در سال 2019 است.

وضعیت ایران در میان کشور‌های منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا

برای فهم بهتر از وضعیت و جایگاه ایران در این شاخص، لازم است تا ایران را در گروه خودش (منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا) و کشور‌های همسایه‌اش مورد مقایسه قرار دهیم.

ایران از کشور‌های ترکیه، ترکمنستان و افغانستان بالاتر است. دو کشور ارمنستان و جمهوری آذربایجان به ترتیب با نمرات 54.7 و 48 در مراتب اول و دوم قرار گرفته‌اند. همچنین عراق (45.3) و پاکستان (45.1)  نیز بالاتر از ایران قرار دارند با این حال فاصله کمتری میان این دو و ایران وجود دارد (به‌ترتیب 1.7و 1.5واحد)

در گروه کشور‌های خاورمیانه و شمال آفریقا، از میان 15کشوری که داده‌های آن‌ها در این گزارش موجود است، ایران در سال 2019 با نمره 43.6 در این شاخص، رتبه هفتم را دارد.

کشور‌های مراکش، الجزایر، عراق، یمن، تونس و اردن به‌ترتیب رتبه‌های نخست را در این شاخص و در این گروه کسب کرده‌اند. ایران در این گروه، بالاتر از کشور‌های مصر، لیبی، عربستان، امارات، بحرین، کویت و قطر قرار گرفته است. دو کشور تونس (43.9) و اردن (43.9) نیز با فاصله کمی بالاتر از ایران قرار گرفته‌اند.

انتهای پیام/